Σύνταξη Κειμένου: Εβίτα Παρασκευοπούλου
Η κολεκτίβα “Now You See Me Moria”, ένα συνεργατικό έργο που επιδιώκει να ευαισθητοποιήσει την κατάσταση στην Μόρια άρχικά και μετά την φωτιά στη Μόρια 2 και να καλέσει τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να αλλάξουν τις αποτυχημένες πολιτικές για το προσφυγικό/μεταναστευτικό. Το έργο με κύριο όχημα φωτογραφίες από την καθημερινή ζωή στο προσφυγικό καταυλισμό της Μυτιλήνης “Mόρια ” καλεί τους σχεδιαστές και τους πολίτες μέσω της ιστοσελίδας τους να κατεβάσουν τις αφίσες, να τις τυπώσουν και να τις αναρτήσουν σε δημόσιο χώρο στην πόλη τους. Εικόνες από τη “Mόρια 1 και 2” τους τελευταίους μήνες έχουν ταξιδέψει μέσα από τις αφίσες του έργου σε πολλές πόλεις σε όλο τον κόσμο, όπως Μόναχο, Κολωνία, Βερολίνο, Σεούλ, Αμβέρσα, Βιέννη, Ντίσελντορφ, Μπράιτον, Όλτεν, Γκράντς, Λονδίνο, Γενεύη κ.λπ.
Ποιο ήταν το εσωτερικό κίνητρο για να ξεκινήσεις αυτό το έργο και ποια ήταν η πρώτη αντίδραση των φίλων σου;
Ένα βράδυ κοιτούσα τα κοινωνικά μου μέσα, το Facebook, ακολουθώντας έναν φίλο που είναι Αφγανός δημοσιογράφος και ζούσε για 5 μήνες στη Λέσβο, κάνοντας μια ταινία για την κατάσταση στη Μόρια κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Εκεί είδα μερικές φωτογραφίες από τον Αμίρ και αυτές οι φωτογραφίες τράβηξαν την προσοχή μου επειδή ήταν πολύ διαφορετικές από τις τυπικές φωτογραφίες που μπορείτε να δείτε για τη μετανάστευση και για τους πρόσφυγες.
Με συγκίνησαν πολύ οι φωτογραφίες και συνειδητοποίησα ότι προσπαθούσε να εκφράσει κάτι. Και έτσι επικοινώνησα μαζί του και του είπα ότι αυτές οι φωτογραφίες είναι πολύ δυνατές για την πραγματικότητα της μετανάστευσης και ίσως να ξεκινήσουμε αυτό το συνεργατικό έργο μαζί. Μπορούμε να συνδυάσουμε τις φωτογραφίες που έβγαλες με τις γνώσεις μου σχετικά με τη φωτογραφία και, στη συνέχεια, μαζί μπορούμε να προσπαθήσουμε να αναδείξουμε τι συμβαίνει στη Μόρια, έτσι ώστε περισσότεροι άνθρωποι να μπορούν να δουν και να μάθουν τι συμβαίνει. Ήταν μια στιγμή που ήμασταν επικεντρωμένοι στην πανδημία στις χώρες μας και στην πραγματικότητα δεν υπήρχε τίποτα στις ειδήσεις σχετικά με την κατάσταση στη Μόρια.
Στην αρχή, οι φίλοι μου, δεν πίστευαν ότι κάναμε κάτι σημαντικό, αλλά τώρα συνειδητοποιούν ότι είναι σημαντικό. Επειδή συναντάνε όλο και περισσότερους ανθρώπους που συνειδητοποιούν ότι θα μπορούσαν να κάνουν κάτι για την κατάσταση και να μην αποδέχονται ότι θα πρέπει οι άνθρωποι να ζουν έτσι. Υπάρχει μια γενική προσέγγιση ότι έτσι πρέπει να είναι τα πράγματα, ή έτσι να αντιμετωπίζονται και πως αυτό είναι εντάξει. Νομίζω ότι υπήρχε μια κοινή αίσθηση αποδοχής αυτής της κατάστασης, ότι «δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα», «δεν είναι στο χέρι μου», «δεν υπάρχει τίποτα που μπορώ να κάνω». Οι πολιτικοί είναι υπεύθυνοι για τις μεταναστευτικές πολιτικές και εσείς ως πολίτες έχετε επίσης ευθύνη να μην αποδέχεστε πλέον αυτήν τη συμπεριφορά.
Νομίζω ότι το πιο σημαντικό πράγμα είναι να αλλάξουμε νοοτροπία. Να μην δεχόμαστε ότι οι άνθρωποι θα αντιμετωπίζονται με αυτόν τον τρόπο, όπως στο παρελθόν όταν οι γυναίκες δεν μπορούσαν να ψηφίσουν. Συμβαίνει σε όλη την Ευρώπη και δεν μπορούμε να το αποδεχόμαστε άλλο, όλοι μπορούμε να κάνουμε κάτι. Πολλές χιλιάδες άνθρωποι μαζί, μπορούμε να φέρουμε μια αλλαγή, θα ήταν ένα μεγάλο βήμα.
Αυτή η πρωτοβουλία ξεκίνησε με μία μικρή ομάδα ανθρώπων αλλά κάθε φορά προσπαθούμε να προσελκύσουμε περισσότερους, όπως γραφίστες, καλλιτέχνες γκραφιτάδες και για τις 18 Μαρτίου, για την 5η επέτειο από την συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας για να δημιουργήσουμε μερικές τοιχογραφίες με κριτική πάνω στη συμφωνία. Επίσης, ασχολούνται πολιτικοί επιστήμονες αλλά και δημοσιογράφοι, όπως και εσείς που μας δίνετε την ευκαιρία για ένα άρθρο στην ελληνική γλώσσα.
Αυτή η ιδέα ότι οι πρόσφυγες είναι επικίνδυνοι δεν είναι ρεαλιστική. Βλέπουμε φωτογραφίες στα μέσα μαζικής ενημέρωσης κυρίως των ανθρώπων που φτάνουν με βάρκες και όταν προσεύχονται. Και το σαφές μήνυμα όταν απεικονίζεις πρόσφυγες που φθάνουν με βάρκες, τους απεικονίζεις ως απειλή, σαν να κάνουν εισβολή. Όλα αφορούν την οπτική κουλτούρα και τον τρόπο εκπροσώπησης των προσφύγων και των μεταναστών. Και επίσης, θα δείτε πολλές φωτογραφίες όπου προσεύχονται. Λοιπόν ναι, μερικοί από αυτούς προσεύχονται, κάποιοι από αυτούς είναι μουσουλμάνοι, αλλά άλλοι προσπαθούν ακριβώς να ξεφύγουν από τη θρησκεία και δεν προσεύχονται, δεν πιστεύουν. Έτσι λοιπόν είναι ένα ζήτημα, πώς εμείς οι υπόλοιποι τους βλέπουμε μέσω των μέσων μαζικής ενημέρωσης ως απειλή, και υπάρχει μια πολιτική απόφαση πίσω από αυτό. Φυσικά υπάρχουν άνθρωποι που συμπεριφέρονται άσχημα, αλλά είναι η μειονότητα. Κι αυτό είναι κάτι που συμβαίνει σε κάθε κοινωνία.
Στο έργο μας, η αναπαράσταση της κατάστασης γίνεται από τους ανθρώπους που βιώνουν την κατάσταση και όχι από έναν φωτογράφο. Πιστεύουμε ότι αυτό είναι σημαντικό γιατί ως φωτογράφος έχεις ένα όραμα όταν πηγαίνει σε ένα μέρος, οπότε ίσως είναι πολύ ελκυστικό να φωτογραφίσεις τους ανθρώπους όταν προσεύχονται, και θα πρέπει να παίρνεις απόσταση ώστε να μην τους κρίνεις. Έτσι, όταν αφήνεις το άτομο που βιώνει την κατάσταση να αυτοεκπροσωπηθεί, τότε είναι εντελώς διαφορετικό το είδος των εικόνων που πρόκειται να αναπαραγάγει και το πώς θα γίνει η προβολή τους.
Στο έργο μπορείτε να δείτε την καθημερινή ζωή, πώς είναι να ζεις μέσα σε ένα ευρωπαϊκό στρατόπεδο προσφύγων, με όλες τις άθλιες συνθήκες και την καθημερινή ζωή. Δείχνουμε τα πάντα. Έχουμε, για παράδειγμα, κοινόχρηστα βίντεο όπου γιορτάζουν έναν γάμο ή όταν κάποιος έχει αποκτήσει την ιδιότητα του πρόσφυγα και είναι ευτυχισμένος. Και πιστεύω ότι αυτό φέρνει περισσότερη εγγύτητα στους ανθρώπους αντί να αισθάνονται φόβο. Αντί να εστιάζει στις διαφορές, εστιάζει στα πράγματα που έχουν κοινά, όπως να θέλουν να βλέπουν τα παιδιά τους να πηγαίνουν στο σχολείο και να σπουδάζουν, να έχουν ένα σπίτι για να ζήσουν, να έχουν δουλειά, να έχουν μια ασφαλή ζωή και όχι να βρίσκονται σε αυτήν τη συνεχή αβεβαιότητα σχετικά με το τι πρόκειται να συμβεί.
Σκεφτείτε ότι το 40% των ανθρώπων στο στρατόπεδο προσφύγων της Μόριας είναι παιδιά. Και όλα αυτά τα παιδιά δεν έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση στην ηλικία των 12, 13, 14 ή 15. Δεν μπορείτε να έχετε παιδιά για 2 χρόνια χωρίς πρόσβαση στην εκπαίδευση. Αυτό είναι έγκλημα. Δεν πιστεύω ότι τα χρήματα είναι το θέμα, με όλη αυτή την ποσότητα σε δωρεές από ανθρώπους σε ΜΚΟ. Το πρόβλημα είναι ότι οι αρχές δεν θέλουν να το κάνουν επειδή θέλουν να στείλουν ένα μήνυμα του τύπου: «αν έρθεις, θα σε κακομεταχειριστούμε, άρα μην έρθεις».
Αλλά εμείς, ως Ευρωπαίοι δεν μπορούμε να το δεχτούμε ότι αντιμετωπίζονται τόσο άσχημα. Φυσικά πρέπει να υπάρχει κάποιο είδος συστήματος, αλλά ένα ανθρώπινο σύστημα που σέβεται τους ανθρώπους. Δεν μπορούμε να αφήσουμε τους ανθρώπους να πεθάνουν στη θάλασσα και οι άνθρωποι που φτάνουν δεν μπορεί να αντιμετωπίζονται έτσι. Επειδή στο τέλος αυτού του εφιάλτη, μερικοί από αυτούς θα αποκτήσουν το καθεστώς του πρόσφυγα, αλλά η ψυχική ζημιά θα έχει γίνει. Η παραμονή σε αυτές τις συνθήκες για 2 ή 3 χρόνια, δημιουργεί πολλά ψυχικά προβλήματα και μετά σε αλλάζει.
Ποια είναι τα κύρια εμπόδια που έχετε αντιμετωπίσει μέχρι τώρα;
Θέλουν να χρησιμοποιούν πάντα φωτογραφίες από επαγγελματίες φωτογράφους. Όπως με το περιστατικό με τη φωτιά. Φυσικά ο κόσμος δείχνει ενδιαφέρον, αλλά μετά το θέμα ξεχνιέται. Με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης το θέμα περιπλέκεται.
Η δημιουργία των εικόνων δεν είναι εύκολη, γιατί πρέπει να γίνεται πολύ προσεκτικά. Έχει συμβεί δύο φορές, να τους δει η αστυνομία να βγάζουν φωτογραφίες και στη συνέχεια τους έσπασαν τα τηλέφωνά τους. Πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί.
Επίσης, για αυτούς δεν είναι τόσο εύκολο, όταν έχουν τραβήξει τις εικόνες μερικές φορές δεν αισθάνονται άνετα, είναι όλη μέρα σε μια σκηνή. Φανταστείτε την κατάστασή σας, δουλεύοντας στο σπίτι με παιδιά, αλλά τουλάχιστον έχουν την επιλογή της τηλεκπαίδευσης και είστε στο σπίτι δουλεύοντας. Ο κόσμος εδώ δεν βρίσκονται στην ίδια κατάσταση. Βρίσκονται μέσα σε μια μικρή σκηνή, την οποία μοιράζονται με μια άλλη οικογένεια, με μια κουβέρτα χωρίζουν τα «σπίτια» τους. Όλα αυτά με κρύο και βροχή και χωρίς να γνωρίζουν πότε πρόκειται να τελειώσει. Διότι, όταν υπάρχει μια δύσκολη κατάσταση και γνωρίζετε ότι θα τελειώσει σε ένα μήνα, τότε, διανοητικά, έχετε μεγαλύτερη επιμονή επειδή ξέρετε ότι θα τελειώσει. Αλλά εκείνοι δεν ξέρουν πόσο περισσότερο πρέπει να περιμένουν και να υπομείνουν αυτές τις συνθήκες.
Η πρωτοβουλία βρήκε υποστήριξη σε θεσμικό και τοπικό επίπεδο σε κάποια ευρωπαϊκή χώρα;
Δεν είχαμε καμία θεσμική υποστήριξη, αλλά είχαμε υποστήριξη από επαγγελματίες στον χώρο των γραφικών τεχνών, όπως τον γραφίστα Raoul Gottschling, του Linkelab από το Μιλάνο και τον Bas Vroege διευθυντή του Paradox από το Ρότερνταμ.
Ποια είναι τα επόμενα βήματα;
Στις 18 Μαρτίου, την 5η επέτειο της κοινής δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας, θα μοιραστούμε τις αφίσες με τις ευρωπαϊκές πλατφόρμες της κοινωνίας των πολιτών “Europe Must Act” και “Leave no one behind” που είναι πολύ υποστηρικτικές.
Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφτείτε την ιστοσελίδα της πρωτοβουλίας www.nowyouseememoria.eu
