Σύνταξη-Επιμέλεια: Ευγενία Αποστόλου

Επιμέλεια δημοσίευσης  Lesbian Portal

Η συμμετοχή των γυναικών στην ελληνική επανάσταση του 1821 αποτελεί ένα κεφάλαιο της ελληνικής ιστορίας το οποίο δεν έχει διερευνηθεί εκτενώς. Οι πηγές που αναφέρονται στο συγκεκριμένο θέμα είναι περιορισμένες. Στο παρόν άρθρο σκιαγραφείται το προφίλ τριών γυναικών που με το σθένος και την αποφασιστικότητα τους διαδραμάτισαν καταλυτικό ρόλο στην έκβαση της επανάστασης. Επισημαίνεται πως τα στοιχεία που παρουσιάζονται προέρχονται από έγκυρες πηγές.

Ασήμω Γκούρα

Η πανέμορφη “Κόρη της Ακρόπολης¨ γεννήθηκε στις αρχές του 19^ου αιώνα καθώς όταν κηρύχτηκε η Μεγάλη Επανάσταση ήταν περίπου 16-18 ετών. Ήταν κόρη του Αναγνώστη Λιδωρίκη, ενός μεγαλοκτηματία από το Λιδωρίκι. Η Ασήμω είχε άλλα πέντε αδέρφια: τον Αναστάση, τον Παναγιώτη, τη Μαρία, την Λένη και την Τασούλα. Η Ασήμω παντρεύτηκε τον Γιάννη Γκούρα ύστερα από συνοικέσιο που της έκανε ο πατέρας της Αναγνώστης με τον ανερχόμενο-φιλόδοξο φρούραρχο της Αθήνας. Αμέσως, εγκαταστάθηκαν στο Ερεχθείο, το οποίο είχαν μετατρέψει σε οικία του φρουράρχου. Η Ασήμω ήταν ιδιαίτερα τολμηρή, γενναία, φιλόπατρις και

έτσι ακολουθούσε τον άντρα της στις μάχες. Όπως είναι γνωστό, ο Γκούρας με διαταγή της κυβέρνησης του Ναυπλίου θα συλλάβει τον Ανδρούτσο ως προδότη στις 7 Απριλίου 1825 και θα τον κλείσει στη φυλακή της Ακρόπολης, όπου θα πεθάνει κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες στις 4 Ιουνίου 1825. Ο ίδιος θα σκοτωθεί στις 30 Σεπτεμβρίου 1826 από τουρκικό βόλι, κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Ακρόπολης από τον Κιουταχή. Η Ασήμω με περισσή αποφασιστικότητα και προτού καν θάψει το νεκρό άνδρα της θα αναλάβει την αρχηγία των πολιορκημένων, μέχρι την έλευση του Νικόλαου Κριεζώτη. Τα παλικάρια του Γκούρα ορκίστηκαν ενώπιόν της ότι θα τιμήσουν τη μνήμη του νεκρού αρχηγού τους μέχρι θανάτου.Όταν πέθανε ο Γκούρας, ανέλαβε αυτή φρούραρχος της Ακρόπολης. Από τα χαρίσματα που την είχε προικίσει η φύση έτρεχε παντού να δίνει βοήθεια και να ενθαρρύνει τους στρατιώτες της. Μαζί με τις υπόλοιπες γυναίκες παρείχαν φροντίδα στους τραυματίες. Όταν έφτασε ο Κριεζιώτης στην Ακρόπολη δεν υπήρχε λόγος να κρατά αυτή την αρχηγία και έτσι την ανέλαβε ο Κριεζιώτης. Η Γκούραινα δεν εγκατέλειψε, ωστόσο, την Ακρόπολη και παρέμεινε στο Ερεχθείο, με την οικογένειά της και την σέβονταν όλοι οι έγκλειστοι.

Η Ασήμω πέθανε στις 12 Ιανουαρίου 1827. Συγκεκριμένα, την νύχτα της 12^ης (ή 27^ης) Ιανουαρίου 1827, στις δύο τη νύχτα, από τα βλήματα των κανονιών γκρεμίστηκαν δύο κολώνες του Ερεχθείου. Με τον χαλασμό που προκλήθηκε κατέρρευσε η στέγη και πλάκωσετην Ασήμω και άλλα 14 άτομα. Μαζί σκοτώθηκαν η αδελφή της, οι τρεις κόρες της αδερφής της, μια ανιψιά του Γκούρα και μια υπηρέτρια. Από τους 15 ανθρώπους που ήταν μέσα σκοτώθηκαν οι 11. Ο θάνατος τους βρήκε στον ύπνο. Δεν τους πλάκωσε κανένα μάρμαρο της σκεπής, μα το πολύ χώμα που βρισκόταν στην οροφή και έτσι έπαθαν ασφυξία. Λέγεται πως αν τους ξεθάβανε αμέσως θα τους έσωζαν. Το σώμα της Ασήμως, όταν το βρήκαν, ήταν ακόμη ζεστό και είχε ιδρώσει γιατί ήταν σκεπασμένη με την κουβέρτα. Αναφέρεται, από τον Κάρμα σύμφωνα με τον Γ. Βλαχογιάννη, πως στον θάνατό τους φταίει ο Μαμούρης καθώς περικύκλωσε το Ερεχθείο με τους πολεμιστές του και δεν άφησε να σκάψουν το βράδυ για να τους βγάλουν παρά μόνο αργά το επόμενο πρωί. Το σπίτι ήταν γεμάτο θησαυρούς και αυτός ήταν ο κληρονόμος. Φοβόταν μήπως κάποιος κλέψει τους θησαυρούς.

Κυριακή Ναύτη

Η πρώτη γυναίκα που έμαθε για τη Φιλική Εταιρεία και μυήθηκε δια όρκου ήταν η Κυριακή Ναύτη το γένος Γεωργίου Μητάκη εκ Κρήτης και συνέβη στη Σμύρνη στο σπίτι του μυημένου στη Φιλική Εταιρεία συζύγου της, γιατρού, Μιχαήλ Ναύτη. Η καταγωγή του Μιχαήλ Ναύτη ήταν από την Κρήτη, ωστόσο η οικογένειά του μετακινήθηκε στη Μικρά Ασία μετά τα αποτυχημένα Ορλωφικά, το 1770. Στο σπίτι, λοιπόν του Μιχαήλ Ναύτη και της Κυριακής, γινόταν κάποιες συνάξεις Φιλικών, αλλά η σύζυγός του Κυριακή είχε την γυναικεία περιέργεια να μάθει γιατί μαζεύονταν στο σπίτι τους συχνά και τι έλεγαν; Έτσι, λοιπόν η Κυριακή ανακάλυψε κάποια έγγραφα της Φ. Εταιρείας και ζήτησε εξηγήσεις από τον άνδρα της. Βέβαια ήταν δύσκολη η θέση του συζύγου να προδώσει τα Μυστικά της Φ. Εταιρείας, αλλά ύστερα από πιέσεις αναγκάστηκε να τις αποκαλύψει και συνάμα να την μυήσει και αυτήν στη Φ. Εταιρεία. Έτσι, η Κυριακή Ναύτη έγινε η πρώτη μυημένη γυναίκα στη Φ. Εταιρεία και έδωσε 3.000 γρόσια και σχεδόν όλη την πατρική της προίκα στον αγώνα του έθνους. Με δική της πρωτοβουλία, πραγματοποίησε μυστικούς εράνους στη μικρασιατική πόλη και τον Μάρτιο του 1821 έστειλε με ιστιοφόρο στη Μάνη σημαντικό αριθμό πολεμοφοδίων, τα οποία και παρέλαβε ο ηρωικός αρματολός Νικοτσάρας.

Μ’ επί κεφαλής το Σμυρναίο ιατρό Μιχαήλ Ναύτη, ηλικίας τότε 33 ετών, πού προσέφερε στον Αγώνα ύψιστες υπηρεσίες. Κατηχητής του υπήρξε ο Αριστείδης Παπάς κι ή μύηση του έγινε στις 18 Ιανουαρίου του 1819. Ο Υψηλάντης, τον Ιούνιο του 1819, γράφει και συγχαίρει τον Μιχαήλ Ναύτη για την πατριωτική του δράση:

«Κροτοϋμεν τας χείρας, έπαινούντες δια τον ενθερμον ζήλον και διά την προθυμίαν σου υπέρ της ευδαιμονίας της πατρίδος». Είναι αξιοσημείωτο ότι η μοναδική ‘Ελληνίδα στη Φιλική Εταιρία είναι Σμυρναία, η Κυριακή Ναύτη. Ο Φιλήμων αναφέρει: «Την δ’ αύτη θυγάτηρ πατρός και μητρός φυγάδων της Επαναστάσεως του 1769 (των Όρλώφ), πατρός μεν Κρητός, του Γεωργίου Μητάκη, έπονομασθέντος είταν εν Σμύρνη Μπαιντηρλή, μητρός δε Πελοποννησίας, της Ζαφείρως, ανεψιάς του Λακεδαιμόνιας Άνανίου». Κινηθείσα υπό περιέργειας μεγάλης αυτή, ηθέλησεν

ίνα γνωρίση τίνα ήσαν τα έγγραφα, άπερ ο σύζυγος της έφερε πάντοτε μεθ’ έαυτού και εντός ασφαλούς θυλακίου. «Εν μια δε νυκτί υπνώττοντος του Ναύτου, λαβούσα ταύτα εις χείρας της και ιδούσα εν αυτοίς σημεία αλλόκοτα και γράμματα άγνωστα υπό τοσαύτης εκυριεύθη λύπης, …η διά πολιτικόν φόβον μη κινδυνεύση ούτος παρά τοις Τούρκοις, ώστε ήρξατο κλαίειν αμέτρως και ακράτως». Αφυπνισθείς τότε ο Ναύτης και καταταραχθείς εκ της σκηνής αυτής είπε τη συζύγο αυτού: «πρέπει ή να σε φονεύσω, ή να γίνη άλλο τι, αφού ετόλμησες να ιδής τα έγγραφα του θυλακίου μου». Κλείσας δε ταύτην εν τω δωματίω και απαγορεύσας από πάσης ομιλίας μεθ’ οιουδήτινος, συνεβουλεύθη τη επιούση μετά άλλων συνεταίρων, περί του ποιητέου και αποφάσει κοινή ωρκοδότησεν αυτήν εν τη Εταιρία, καταβαλούσαν τρισχίλια γρόσια και γενομένην έκτοτε τον ακριβέστατον φύλακα των εταιρικών του συζύγου αυτής έγγραφων». Η Κυριακή Ναύτη, εκτός από τις 3.000 γρόσια, πού προσέφερε κατά τη μύηση της, και που ήτο τότε σημαντικό ποσό, διέθεσε αργότερα ολόκληρη την μεγάλης αξίας περιουσίαν της στον εθνικόν αγώνα. Ό Μιχαήλ Ναύτης και ή σύζυγος του Κυριακή κατά την έκρηξη της Επαναστάσεως και την επακολουθήσασα σφαγή στη Σμύρνη μόλις κατόρθωσαν να διασωθούν καταφεύγοντες στη Σύρο, όπου ό Ναύτης, αργότερα, στα 1833, ίδρυσε νοσοκομείο.

Ευφροσύνη Νέγρη

Η συγγραφέας Καλλιρρόη Παρρέν αναφέρει : «Ειργάσθη προς διάδοσιν των κυοφορουμένων τότε φιλελευθέρων ιδεών και η αίθουσα της απετέλει το κέντρον των μυστικών συναθροίσεων των μεμυημένων ομογενών. Υπό τας μυροβόλους ανθοδέσμας των πολυτελών δοχείων, εκρύβοντο τα εγχειρίδια και τα όπλα, τα οποία κρυφά και μεταξύ δύο φιλοφρονήσεων μετεβιβάζοντο εις τους ήρωας, οίτινες υπό τοιούτων γυναικών ενεθαρρύνοντο εις την ευγενή και μεγάλην απόφασιν να πληρώσωσι με το αίμα τους την ελευθερία της χώρας των».

ΠΗΓΕΣ

1. https://www.olympia.gr/1534216/istoria/asimo-gkoyra-i-kapetanissa-tis-akropolis/
2. Ξηραδάκη, Κούλα (1995). ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΤΟΥ ’21, Προσφορές, ηρωισμοί και θυσίες. Αθήνα: ΔΩΔΩΝΗ.