Σύνταξη Κειμένου: lesbianportal
Ενώ είναι σίγουρα σημαντικό για όλους και όλες μας να απομονωθούμε (social distancing) προκειμένου να προστατευθούμε από την ασθένεια του covid-19, αυτού του είδους ο εγκλεισμός στο σπίτι μπορεί να δημιουργήσει έναν επιπλέον κίνδυνο για τις γυναίκες και τα παιδιά που είναι θύματα ή εκτίθενται στον κίνδυνο ενδοοικογενειακής βίας. Για αυτές, η απόδραση ή η αποφυγή αυτής της βίας γίνεται σχεδόν αδύνατη στην παρούσα φάση. Όπως εξηγεί η Liz Kelly[1] σε πρόσφατο άρθρο της, η ενδοοικογενειακή βία που συμβαίνει στον ιδιωτικό χώρο προκύπτει από τη βία που στοχεύει στο φύλο, μια βία που αντιμετωπίζουν, έτσι και αλλιώς, οι περισσότερες γυναίκες καθ ‘όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Όσο δε αφορά τους μικρο-ατομικούς μηχανισμούς, εκτός από τη συστηματική υποτίμηση και υπονόμευση της αυτοεκτίμησης του θύματος, οι δράστες βίας χρησιμοποιούν την απομόνωση για να περιορίσουν τις πιθανές ενέργειες αντίδρασης του θύματός τους.
Είναι γεγονός ότι σε όλο τον κόσμο, τα μέτρα καραντίνας που επιβλήθηκαν από τις κυβερνήσεις έχουν οδηγήσει σε ανησυχητική αύξηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας. Για το λόγο αυτό, στις 6 Απριλίου, ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, Antonio Guterres, ξεκίνησε μια παγκόσμια έκκληση για την προστασία των κοριτσιών και των γυναικών που περιορίζονται στα σπίτια τους. Στο πλαίσιο αυτό και οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες αναδιοργανώνουν τις δράσεις και τις δομές προστασίας τους. Για την Ελλάδα, το ΕΚΚΑ ανακοίνωσε ότι επανασχέδιασε τη στρατηγική υποστήριξης των θυμάτων έμφυλης ή ενδοοικογενειακής βίας ανακοινώνοντας 3 νέους τρόπους επικοινωνίας των θυμάτων με τον οργανισμό: α) με sms στο 6972225468, 2) email στο help@ekka.org.gr και 3) μήνυμα στην σελίδα Helpida του facebook.
Αντιλαμβανόμαστε ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται και εν μέσω της παγκόσμιας πανδημίας του covid-19, παρόλο που το ερώτημα του πως και γιατί έχει προ πολλού απαντηθεί. Πρότερη πανεπιστημιακή έρευνα της Rita Segato[2], από τη Βραζιλία στο Μεξικό και την Κεντρική Αμερική, οδήγησε σε συμπεράσματα που ανέτρεψαν γενικώς αποδεκτές κοινωνικές αναπαραστάσεις, οι οποίες θεωρούσαν τους βιαστές αντικοινωνικά όντα και τη γυναικοκτονία ως ένα έγκλημα πάθους και εξήγησε πως η έμφυλη βία ανταποκρίνεται στους υπάρχοντες κοινωνικούς κώδικες. Και ενώ στη Βραζιλία, πήρε συνέντευξη από άτομα που καταδικάστηκαν για σεξουαλική βία και στο Μεξικό διερεύνησε τις γυναικοκτονίες στο βόρειο τμήμα της χώρας (συμπεριλαμβανομένης της Ciudad Juárez, πόλης θλιβερό σύμβολο της γυναικοκτονίας τη δεκαετία του ’90), στη Γουατεμάλα και στο Ελ Σαλβαδόρ επικεντρώθηκε στην εργαλειοποίηση της σεξουαλικής βίας κατά γυναικών τόσο μέσα από τη χρήση της σε εμφύλιες συγκρούσεις όσο και από την αστυνομία ή τον στρατό ως μέσο πειθάρχησης κοινωνικών ή εθνοτικών ομάδων (ως μια τακτική καταπολέμησης της όποιας ανατρεπτικής τάσης και τιμωρία της κοινωνικής διαμαρτυρίας).
Οι μελέτες της εξηγούν με επιστημονικό τρόπο πως η έμφυλη βία αποτελεί ένα κοινωνικό φαινόμενο, που παραδόξως αφορά λιγότερο στις γυναίκες-θύματα και περισσότερο στους άλλους άνδρες και όσοι τη διαπράττουν επιδιώκουν να επιβεβαιώσουν μια αρρενωπότητα που έχει υπονομευθεί από την ανεργία ή από μια εξευτελιστική εργασία. Ταυτόχρονα καταδεικνύει, ότι η συνήθης ατιμωρησία αποτελεί απόδειξη ενός δικαστικού συστήματος, που κλείνει σκοπίμως τα μάτια στη συστηματική χρήση έμφυλης βίας, προκειμένου, για δικούς του λόγους επιβίωσης, να την επανανοηματοδοτήσει ως ανεξέλεγκτη ατομική παρόρμηση του επιτιθέμενου ή ως αποτέλεσμα της «προκλητικής» στάσης του θύματος.
Εν μέσω πανδημίας, η Judith Butler, η Αμερικανίδα φιλόσοφος του μεταδομισμού, προκάλεσε συζητήσεις με το νέο δοκίμιο της που φέρει τον τίτλο «Ο καπιταλισμός έχει τα όριά του» [3] όπου μεταξύ άλλων επισημαίνει ότι: «Η κοινωνική και οικονομική ανισότητα θα σιγουρέψει ότι ο ιός κάνει διακρίσεις. Ο ιός από μόνος του δεν κάνει διακρίσεις, αλλά εμείς οι άνθρωποι σίγουρα κάνουμε, διαμορφωμένοι και κινούμενοι όπως είμαστε από τις αλληλένδετες εξουσίες του εθνικισμού, του ρατσισμού, της ξενοφοβίας και του καπιταλισμού» (Μετάφραση: Γεράσιμος Κακολύρης – Κική Καψαμπέλη, Εφημερίδα των Συντακτών). Σε ακόμη πιο πρόσφατη συνέντευξη της στον Θεοδόση Μίχο για το propaganda.gr αναφέρει: «Ήταν ο φεμινισμός που μας έδωσε την πρώτη και πιο σθεναρή κατανόηση της ηθικής τόσο στην πρόνοια όσο και στην πολιτική, και το 90% των νοσοκόμων που περιθάλπουν όσους υποφέρουν από τον Covid-19 είναι γυναίκες. Οπότε ο φεμινισμός έχει πολύ λίγο να κάνει με την «ταυτότητα» και πολύ περισσότερο με το να διευρύνει την κατανόηση μας και την κριτική ικανότητά μας απέναντι στις πρακτικές και τις πολιτικές που είναι βίαιες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που «επιτρέπουν σε ανθρώπους να πεθάνουν» – μετανάστες, φτωχούς, κοινωνικές μειονότητες. Επιπλέον μας προσφέρει τα μοντέλα των συμμαχιών που χρειαζόμαστε ώστε να στηρίζουμε τους πιο αδύναμους, την ηθική και την πολιτική της πρόνοιας που μπορεί να υλοποιηθεί ως μια δίκαιη και ίση για όλους πολιτική υγείας, καθώς και μορφές σχέσεων που αντιτίθενται στην ξενοφοβία και την κερδοφορία. Αν μη τι άλλο, ο φεμινισμός έχει αναδειχθεί περισσότερο από ποτέ σε ζήτημα πρωταρχικής σημασίας, η ενδεδειγμένη μορφή του μελλοντικού κόσμου προς την κατεύθυνση της επίτευξης του οποίου αγωνιζόμαστε.»
Αλλά και σε μια (προ covid-19) συνέντευξή της για την προώθηση του νέου της βιβλίου «Η Δύναμη της Μη-βίας» στο The New Yorker, η Τζούντιθ Μπάτλερ αναφέρθηκε στο σημερινό χιλιανό φεμινιστικό κίνημα, το οποίο μπόρεσε να συναντήσει κατά την τελευταία επίσκεψή της στη χώρα, τον Aπρίλιο του 2019. Η ακαδημαϊκός τόνισε ότι το κείμενό της «σχετίζεται με ζητήματα καταγγελίας, ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πολιτικού μποϊκοτάζ μέσα από τρόπους μη βίαιης αντίστασης» και ότι την εντυπωσίασε το γεγονός ότι το χιλιανό φεμινιστικό κίνημα ήταν στην πρώτη γραμμή της αριστεράς και έκανε τη διαφορά όταν σκεφτόταν τακτικές, στρατηγικές και στόχους που χρησιμοποιούσε στην κινητοποίησή του.
Ομοίως, η Ευγενία Παλιεράκη[4] σε πρόσφατο άρθρο της αποκωδικοποιεί τον χιλιανό φεμινισμό και πως αυτός έγινε μια ισχυρή κινητήρια δύναμη γενικότερης εξέγερσης του χιλιανού λαού. Αναλύει το χρονικό του πως το συγκεκριμένο φεμινιστικό κίνημα εδραίωσε ηγετικό ρόλο μέσω μιας δυναμικής νέας γενιάς γυναικών που υιοθέτησαν τις ιδέες και τους σκοπούς του ιστορικού φεμινισμού της Λατινικής Αμερικής αλλά και μέσω της ικανότητάς τους να προτείνουν νέα μέσα πολιτικής δράσης αφού σε αυτό το νέο κοινωνικό και πολιτικό κίνημα, οι συλλογικότητες φεμινιστριών καλλιτεχνών, μεταξύ άλλων και οι Las Tesis, παίζουν καθοριστικό ρόλο και όχι μόνο στη Χιλή. Σε παγκόσμιο πλέον επίπεδο η περφόρμανς τους αναπαράγεται σε εμβληματικές τοποθεσίες χωρών και πόλεων.
Είναι επίσης χαρακτηριστικό, ότι μετά το μεγάλο παγκόσμιο αντίκτυπο της performance «Un Violador En Tu Camino» (Ένας Βιαστής στο Δρόμο σου) από τη συγκεκριμένη συλλογικότητα Las Tesis, μια ομάδα γυναικών με επικεφαλής τη Ρόζα Μορένο (πολιτικός επιστήμονας και πολιτική εξόριστη) προσπαθεί να δημιουργήσει το πρώτο φεμινιστικό κόμμα της Χιλής, το PAF (Φεμινιστικό Εναλλακτικό Κόμμα) και να επηρεάσει τη διατύπωση ενός νέου Συντάγματος στη Χιλή. «Η αφύπνιση που σημειώθηκε στη Χιλή και η δύναμη των Las Tesis έδειξαν ότι οι γυναίκες μπορούν και είναι καιρός να επηρεάσουν την οικοδόμηση μιας καλύτερης, πιο δίκαιης και πιο ισότιμης χώρας», δήλωσε η Ρόζα.
Τέλος, η Παλιεράκη τονίζει ότι: «Οι φεμινιστικές περφόρμανς προβάλλουν το γυναικείο σώμα και επιδιώκουν μέσω αυτής της προβολής να δημιουργήσουν ισχυρές εντυπώσεις. Η έκθεση του γυναικείου σώματος έχει διττό στόχο. Πρώτον, να υπενθυμίσει πως στις κοινωνίες μας το γυναικείο σώμα αποτελεί προνομιακό πεδίο άσκησης εξουσίας. Και δεύτερον, να κάνει τις γυναίκες να συνειδητοποιήσουν ότι το ίδιο το σώμα τους μπορεί να γίνει το βασικό εργαλείο χειραφέτησής τους, αν έρθουν σε ρήξη με τις παραδοσιακές μορφές άσκησης εξουσίας μέσω αυτού,· αν χειραφετηθούν από το αίσθημα ντροπής ή ενοχής που συχνά συνοδεύει την έκθεση του γυναικείου σώματος,· αν αποδεσμευθούν από την ταύτιση του σώματός τους με την αναπαραγωγική του λειτουργία,· αν πάψουν να δέχονται τη «γυναικεία φύση» ως δικαιολογία για άνιση μεταχείριση στον χώρο εργασίας.»
Πηγές:
1) Υπάτη Αρμοστεία – Μήνυμα του Αντόνιο Γκουτέρες
3) Διεθνές Ειδησεογραφικό Πρακτορείο Pressenza
4) Ηλεκτρονικό περιοδικό Popaganda
5) Ηλεκτρονική έκδοση της ΕφΣΥΝ
6) Ηλεκτρονική έκδοση του The New Yorker
[1] Η Liz Kelly είναι βρετανίδα ακαδημαϊκός και Διευθύνων του οργανισμού Child and Woman Abuse Studies Unit (CWASU), London Metropolitan University, καθώς και συνιδρύτρια με την Marai Larasi, του οργανισμού End Violence Against Women Coalition.
[2] Η Rita Laura Segato είναι Αργεντινή ακαδημαϊκός, η οποία έχει χαρακτηριστεί ως “μία από τις πιο διάσημες φεμινίστριες ανθρωπολόγους της Λατινικής και φιλοσόφους της εποχής μας”. Σπούδασε στο Instituto Interamericano de Etnomusicología y Folklore de Caracas, έχει μεταπτυχιακό και διδακτορικό στην ανθρωπολογία από το Πανεπιστήμιο Queens του Μπέλφαστ.
Διδάσκει Ανθρωπολογία στο Πανεπιστήμιο της Βραζιλίας, και είναι κάτοχος της Προεδρίας Ανθρωπολογίας και Βιοηθικής της UNESCO.
[3] Η Judith Butler είναι καθηγήτρια φιλοσοφίας στο τμήμα Ρητορικής και Συγκριτικής Λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, Μπέρκλεϋ. Το τελευταίο της βιβλίο κυκλοφορείται “Η ισχύς της μη βίας” (The Force of Non-Violence) και κυκλοφόρησε τον Φεβρουάριο του 2020. Το συγκεκριμένο δοκίμιο αναρτήθηκε στον διαδικτυακό τόπο των εκδόσεων Verso στις 13 Μαρτίου 2020: https://www.versobooks.com/blogs/4603-capitalism-has-its-limits.
[4] Η Ευγενία Παλιεράκη είναι Επίκουρη Καθηγήτρια Λατινοαμερικανικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Cergy του Παρισιού (CY). Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στη λατινοαμερικανική «Νέα Αριστερά» κατά τη δεκαετία του 1960 και της δεκαετίας του 1970 και πιο πρόσφατα στη Λατινική Αμερική και τον Τρίτο Κόσμο κατά την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Η μονογραφία της ¡La revolución ya viene! El MIR chileno en los años 1960, εκδόθηκε από τη LOM Ediciones στη Χιλή το 2014. Συνεργάζεται τακτικά με ελληνικές εφημερίδες για θέματα που αφορούν την Λατινική Αμερική.
