Σύνταξη-Επιμέλεια κειμένου: Ευγενία Αποστόλου

ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΜΟΡΦΕΣ ΕΜΦΥΛΗΣ ΒΙΑΣ

Η βία με βάση το φύλο (GBV) παραπέμπει σε ενέργειες ιδιαίτερα επιζήμιες οι οποίες απευθύνονται σε ένα άτομο με βάση το φύλο του. Αυτό το φαινόμενο , πηγάζει από την φυλετική ανισότητα, την κατάχρηση ισχύος και τις επιβλαβείς κοινωνικές νόρμες. Η έμφυλη βία θεωρείται μια σοβαρή παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι υπάρχουσες στατιστικές μελέτες αναφέρουν πως τουλάχιστον μία στις τρεις γυναίκες θα βιώσει σεξουαλική ή σωματική βία στη διάρκεια της ζωής της. Αξίζει να αναφερθεί πως τόσο σε περιόδους εκτοπισμού όσο και σε περιόδους κρίσης, η απειλή της GBV αυξάνεται σημαντικά για τις γυναίκες και τα κορίτσια. Ποιες όμως είναι οι μορφές της έμφυλης βίας; Η βία με βάση το φύλο περιλαμβάνει απειλές βίας, εξαναγκασμού και χειραγώγησης καθώς και σεξουαλική, σωματική, ψυχική και οικονομική βλάβη που προκαλείται δημόσια ή ιδιωτικά. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η βία από στενό σύντροφο, η σεξουαλική βία, οι γάμοι παιδιών, τα λεγόμενα «εγκλήματα τιμής» και οι ακρωτηριασμοί γυναικείων οργάνων.

Η ΕΜΦΥΛΗ ΒΙΑ ΣΤΙΣ  LBT ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ

Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι γυναίκες γίνονται συχνά στόχοι βίας εξαιτίας των κανόνων για το κοινωνικό φύλο. Όταν αυτές οι γυναίκες είναι λεσβίες, αμφιφυλόφιλες ή trans (LBT), οι διακρίσεις και η βία λαμβάνουν χώρα με ακόμη υψηλότερο επίπεδο ατιμωρησίας και οι ένοχοι, ιδιαίτερα σε πατριαρχικές κοινωνίες, σπανίως έρχονται αντιμέτωποι με τη δικαιοσύνη. Αξιοσημείωτο αποτελεί το γεγονός πως το υποσύνολο αυτών των γυναικών βιώνει μια διπλή δέσμευση, καθώς αποκλείονται από την κοινωνία γενικά λόγω του φύλου τους και περαιτέρω αποκλείονται σε χώρους με έμφυλο χαρακτήρα λόγω του σεξουαλικού προσανατολισμού ή της ταυτότητας φύλου τους. Ιστορικά, η διεθνής αναπτυξιακή κοινότητα έχει συχνά καταστήσει τις LBT γυναίκες μη ορατές σε προγραμματικές δραστηριότητες, αποτυγχάνοντας να διαχωρίσει δεδομένα με βάση τον σεξουαλικό προσανατολισμό ή την ταυτότητα φύλου, αφήνοντας έτσι τις γυναίκες LBT σιωπηλές στην κριτική ανάλυση και τον διάλογο.

JUSTICE WORKS PROGRAM

Το συγκεκριμένο πρόγραμμα εγκαθιδρύθηκε στα πλαίσια της Πρωτοβουλίας του Αμερικανικού Δικηγορικού Συλλόγου για το κράτος δικαίου (ABA ROLI) που επιχειρεί την δραστική αντιμετώπιση της βίας κατά των ΛΟΑΤΚΙ ² ατόμων σε διεθνές επίπεδο. Το πρόγραμμα αυτό, αναγνωρίζει την περίπλοκη κατάσταση για τις LBT γυναίκες που έχουν βιώσει βία σε κοινωνίες όπου το καθεστώς των γυναικών δημιουργεί ήδη ένα πλαίσιο ατιμωρησίας για τη βία κατά των γυναικών.

Εν συνεχεία, εντοπίζονται μερικές από αυτές τις προκλήσεις και συζητούνται εποικοδομητικές προσεγγίσεις για την προσπάθεια προς μια πιο περιεκτική διεθνή αναπτυξιακή κοινότητα.

Οι LBT γυναίκες αντιμετωπίζουν πολλαπλές μορφές διακρίσεων και βίας τόσο διαπροσωπικό όσο και σε δομικό επίπεδο. Σε κοινωνίες πατριαρχικής μορφής, η οικογένεια αποτελεί ταυτόχρονα τη μεγαλύτερη πηγή πόρων και τη μεγαλύτερη πηγή καταναγκαστικού ελέγχου όταν ο σεξουαλικός προσανατολισμός ή η ταυτότητα φύλου μιας γυναίκας δεν συνάδουν με τις κοινωνικές ή οικογενειακές

προσδοκίες. Η οικογένεια μπορεί να ασκήσει πίεση για γάμο ετεροφυλόφιλων, να κακοποιήσει και να εκμεταλλευτεί LBT γυναίκες όταν ανακαλυφθεί ένας μη κανονιστικός σεξουαλικός προσανατολισμός ή ταυτότητα φύλου και να κόψει την πρόσβαση σε οικογενειακούς πόρους λόγω της ταυτότητας LBT. Ο φόβος αυτών των τιμωριών έχει ως αποτέλεσμα οι LBT γυναίκες να κρύβουν την ταυτότητά τους με επιζήμιες επιπτώσεις τόσο στη σωματική όσο και στην ψυχική τους υγεία.

Μία από τις πιο βάναυσες μορφές βίας κατά των γυναικών LBT είναι ο διορθωτικός βιασμός. Αυτή η πρακτική συμβαίνει όταν μια γυναίκα αναγκάζεται να κάνει σεξ με έναν άνδρα ή άνδρες για να «θεραπεύσει» τη μη κανονιστική σεξουαλικότητα, καθώς και για να εδραιώσει τη δύναμη των ετεροφυλόφιλων ανδρών. Δυστυχώς, αυτό το είδος βίας μπορεί να βρεθεί σχεδόν σε κάθε περιοχή του κόσμου.

Οι δομικές διακρίσεις και η βία μαστίζουν επίσης τις ζωές των LBT γυναικών. Οι κυβερνήσεις μπορούν να στοχοποιήσουν τις LBT γυναίκες με νόμους άκρως τιμωρητικούς που ποινικοποιούν την ομόφυλη δραστηριότητα ή τις μη κανονιστικές ταυτότητες φύλου. Οι λεγόμενοι νόμοι κατά της προπαγάνδας ποινικοποιούν τη συζήτηση για τον σεξουαλικό προσανατολισμό ή την ταυτότητα φύλου. Αν και αυτοί οι νόμοι δεν στοχεύουν απαραίτητα τις γυναίκες, συχνά υπάρχουν σε κοινωνίες όπου οι κανόνες φύλου περιορίζουν ήδη την πρόσβαση των γυναικών σε ευκαιρίες και κοινωνικές υπηρεσίες.

Άλλοι λιγότερο περιοριστικοί αλλά παρόλα αυτά νόμοι που εισάγουν διακρίσεις επηρεάζουν τη ζωή των γυναικών LBT, όπως οι μη περιεκτικοί ορισμοί του γάμου ή η αδυναμία αλλαγής δείκτη φύλου σε πιστοποιητικό γέννησης. Αν και αυτοί οι νόμοι δεν στοχεύουν επίσης τις LBT γυναίκες, περιορίζουν τις ευκαιρίες μέσα στις κοινωνίες και περιθωριοποιούν και στιγματίζουν περαιτέρω αυτούς τους πληθυσμούς. Τέτοιοι νόμοι έχουν ανατριχιαστικό αποτέλεσμα στις LBT γυναίκες που αναφέρουν βία που έχει συμβεί, καθώς οι επιζώντες μπορεί να φοβούνται περαιτέρω βία στα χέρια της αστυνομίας ή μη τήρηση του απορρήτου, με αποτέλεσμα αντίποινα από τους δράστες ή τα μέλη της οικογένειας.

Εποικοδομητικές προσεγγίσεις για την προσπάθεια προς μια πιο περιεκτική διεθνή αναπτυξιακή κοινότητα.

Οι προαναφερθείσες προκλήσεις μπορούν να ληφθούν υπόψη από την διεθνής αναπτυξιακή κοινότητα με απώτερο σκοπό την αντιμετώπισης της βίας κατά των γυναικών LBT. Συγκεκριμένα, οι αναπτυξιακοί οργανισμοί οφείλουν να συνειδητοποιήσουν τόσο την υπάρχουσα αδιαφορία έναντι των LBT γυναικών όσο και τους λόγων αυτής της αδιαφορίας. Μέσω αυτής της συνειδητοποίησης οι αναπτυξιακοί οργανισμοί μπορούν να αρχίσουν να ενσωματώνουν αυτές τις γυναίκες στον υπάρχοντα προγραμματισμό. Βασικοί τομείς για την προώθηση της ένταξης των LBT γυναικών στη διεθνή ανάπτυξη είναι:

• Δεδομένα . Αναγνωρίζοντας ότι τα άτομα που συμμετέχουν σε διεθνή αναπτυξιακό προγραμματισμό θα μπορούσαν να έχουν μη κανονιστικό σεξουαλικό προσανατολισμό ή ταυτότητα φύλου, οι οργανισμοί μπορούν να αρχίσουν να παρακολουθούν τον τρόπο με τον οποίο επηρεάζονται τα LGBTI άτομα από δραστηριότητες. Θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η ασφάλεια, η εμπιστευτικότητα και η ακεραιότητα των προγραμμάτων, καθώς η συλλογή δεδομένων σχετικά με τον σεξουαλικό προσανατολισμό ή την ταυτότητα φύλου μπορεί να μην είναι πάντα εφικτή.
• Διαβούλευση . Ο μόνος τρόπος για να κατανοήσουμε και να ενσωματώσουμε τις προοπτικές και τις ανάγκες των LBT γυναικών είναι να αξιολογήσουμε την κατάσταση με άτομα και ομάδες στο έδαφος. Αν και δεν έχει κάθε χώρα ή πόλη οργανισμό αφιερωμένο αποκλειστικά στις LBT γυναίκες, η επαφή με εξέχουσες ομάδες που επικεντρώνονται στον σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα φύλου θα μπορούσε να οδηγήσει σε συνεργασία με σχετικά άτομα.
• Στόχευση και mainstreaming . Ο διεθνής αναπτυξιακός προγραμματισμός μπορεί να λάβει υπόψη τα ΛΟΑΤ άτομα, συμπεριλαμβανομένων των γυναικών LBT, με δύο αποδεικτικούς τρόπους. Εκτέλεση προγραμματισμού που στοχεύει στη βελτίωση της ζωής των LGBTI ατόμων και διασφαλίζοντας ότι οποιοδήποτε πρόγραμμα αναγνωρίζει την ποικιλομορφία του

πληθυσμού. Το Justice Works είναι ένα παράδειγμα προγράμματος που επικεντρώνεται αποκλειστικά στην αντιμετώπιση της βίας που επηρεάζει τις ΛΟΑΤΙ κοινότητες.

ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Αν και αυτές οι προσεγγίσεις είναι σημαντικά στοιχεία για την επιτυχή ένταξη των γυναικών LBT στο έργο διεθνούς ανάπτυξης, αποτελούν μόνο ένα μικρό μέρος της διαδικασίας διασφάλισης ότι καμία προσπάθεια δεν θα υποδαυλιστεί. Οι δραστηριότητες της ABA ROLI για την προώθηση της δικαιοσύνης, των οικονομικών ευκαιριών και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας μέσω του κράτους δικαίου ενισχύουν τις κοινωνίες έτσι ώστε όλοι οι άνθρωποι να έχουν περισσότερες ευκαιρίες για ουσιαστική συμμετοχή.

ΠΗΓΕΣ

1. A Practical Approach to Gender-Based Violence: A Programme Guide for Health Care Providers       and      Managers,        New     York,    2001.     Accessed     at: https://www.unfpa.org/sites/default/files/resource-pdf/genderbased_eng.pdf [ Accessed on: 27/02/2023]

• Jonathan Law. “MIAM.” A Dictionary of Law, 2015, A Dictionary of Law, 2015.

• Kwak, Jun-Hyeok; Nobles, Melissa. “Inherited Responsibility and the Challenge of Political Reconciliation.” In Inherited Responsibility and Historical Reconciliation in East Asia, 60-81. Routledge, 2013, pp.71-72

• Nieves Rico, Gendered-Based Violence: A Human rights issue, 1997. Accessed at: https://repositorio.cepal.org/bitstream/handle/11362/5860/1/S9700545_en.pdf [Accessed on: 29/02/2023]

• Ormerod, D. C., Smith, J. C., Hogan, Brian, and Laird, Karl. Smith and Hogan’s Criminal Law. Fourteenth ed. Oxford: Oxford University Press, 2015, p.5.

• Palermos, Spyridon Orestis. “Knowledge and Cognitive Integration.” Synthese (Dordrecht) 191, no. 8 (2014): 1931-951,, pp 1935-38.

• Walgrave, Lode. “Declaration of Leuven.” European Journal on Criminal Policy and Research 5, no. 4 (1997): 118-22.